మాజీ ప్రధానమంత్రి డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ గురువారం కన్నుమూశారు. 92 సంవత్సరాల వయస్సులో మరణించిన ఆయనకు దేశం నివాళులు అర్పిస్తోంది. ఈ సందర్భంగా ఆయన చేపట్టిన కార్యక్రమాలను స్మరించుకుంటోంది. దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ క్లిష్ట పరిస్థితుల్లో ఉన్నప్పుడు పరివర్తనలను తీసుకువచ్చిన దార్శనిక నాయకుడు మన్మోహన్ సింగ్ అంటూ కొనియాడుతోంది.
ఇంకా మన్మోహన్ గురించి..
సెప్టెంబర్ 26, 1932న పశ్చిమ పంజాబ్ (ప్రస్తుతం పాకిస్తాన్‌లో ఉంది)లోని గాలో జన్మించిన డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ ప్రముఖ ఆర్థికవేత్త. రాజకీయవేత్త, ప్రధానమంత్రిగా చెరగని ముద్ర వేశారు. 2004 నుండి 2014 వరకు కేంద్రంలో కాంగ్రెస్ నేతృత్వంలోని ప్రభుత్వానికి ఆయన నాయకత్వం వహించారు.
ప్రధానమంత్రి పదవిని చేపట్టిన మొదటి సిక్కుగా, డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ నాయకత్వం భారతదేశాన్ని గణనీయమైన ఆర్థిక పరివర్తన కాలంలో నడిపించినందుకు తరచుగా ఘనత పొందేలా చేసింది. దేశాన్ని ప్రధాన ప్రపంచ ఆర్థిక శక్తుల స్థాయికి చేర్చడంలో ఆయన కీలక పాత్ర పోషించారు.
అలాగే మన్మోహన్ సింగ్ విద్యా ప్రయాణం కూడా గొప్పది. ఆయన విద్యా ప్రయాణం పంజాబ్ విశ్వవిద్యాలయంలో ప్రారంభమైంది. 1950ల ప్రారంభంలో ఆర్థిక శాస్త్రంలో బ్యాచిలర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్, మాస్టర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ డిగ్రీని పొందారు.
ఆయన కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయంలో తన చదువును కొనసాగించి, 1957లో ఆర్థిక శాస్త్రంలో 'ఫస్ట్ క్లాస్ ఆనర్స్' డిగ్రీని పొందారు. తరువాత ఆయన 1962లో ఆక్స్‌ఫర్డ్‌లోని నఫీల్డ్ కళాశాలలో డి.ఫిల్. పూర్తి చేశారు.
డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ తొలినాళ్లలో పంజాబ్ విశ్వవిద్యాలయం, ఢిల్లీ స్కూల్ ఆఫ్ ఎకనామిక్స్, UN కాన్ఫరెన్స్ ఆన్ ట్రేడ్ అండ్ డెవలప్‌మెంట్ (UNCTAD)లో విద్యావేత్తగా ఆయన పాత్ర పోషించడం ద్వారా ఆయన వృత్తి జీవితం రూపుదిద్దుకుంది.
1971లో వాణిజ్య మంత్రిత్వ శాఖలో ఆర్థిక సలహాదారుగా నియమితులైనప్పుడు మన్మోహన్ సింగ్ రాజకీయ ప్రయాణం ప్రారంభమైంది. తరువాత ఆయన ప్రధాన ఆర్థిక సలహాదారు (CEA), ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖలో కార్యదర్శి వంటి కీలక పాత్రలను పోషించారు.
1991 నుండి 1996 వరకు ఆయన ఆర్థిక మంత్రిగా ఉన్న కాలం భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థకు కీలకమైన మలుపుగా నిలిచింది. ఈ కాలంలో, భారతదేశం ఆర్థిక సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొంది. అయితే మన్మోహన్ సింగ్ సాహసోపేతమైన సంస్కరణలు దేశ ఆర్థిక మార్గాన్ని మార్చడానికి సహాయపడ్డాయి. ఆయన కీలకమైన సరళీకరణ చర్యలను అమలు చేశారు.
రూపాయి విలువను తగ్గించారు. పన్ను భారాలను తగ్గించారు. విదేశీ పెట్టుబడులను ఆకర్షించారు. భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థను స్థిరీకరించారు. భవిష్యత్ వృద్ధికి వేదికను ఏర్పాటు చేశారు.
2004 లోక్‌సభ ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ విజయం సాధించిన తర్వాత, కాంగ్రెస్ నాయకురాలు సోనియా గాంధీ సింగ్‌ను ప్రధానమంత్రిగా నియమించారు. ఆ తర్వాత సింగ్ నాయకత్వంలో భారతదేశం గణనీయమైన ఆర్థిక వృద్ధిని సాధించింది.
ఆయన పాలన సమ్మిళిత వృద్ధి, పేదరిక నిర్మూలన, విద్య, ఆహార భద్రత, ఉపాధి వంటి వివిధ రంగాలలో అభివృద్ధిపై దృష్టి పెట్టింది. ఆయన విధానాలు ఆర్థిక విస్తరణకు, లక్షలాది మందిని పేదరికం నుండి బయటకు తీసుకురావడానికి మార్గం సుగమం చేశాయి.
మన్మోహన్ సింగ్ 2009లో మళ్ళీ ప్రధానిగా ఎన్నికయ్యారు. అయితే, ఆయన రెండవ పదవీకాలం గందరగోళంతో నిండి ఉంది. ఎందుకంటే ద్రవ్యోల్బణం, అవినీతి కుంభకోణాలు, పరిపాలనా అసమర్థత చుట్టూ ఉన్న విమర్శలు వంటి సవాళ్లతో అది చెలరేగింది. ఈ వివాదాలు ఉన్నప్పటికీ, ఆయన ప్రభుత్వం ఆర్థిక, సామాజిక విధానంలో గణనీయమైన పురోగతిని సాధించడం కొనసాగించిందని పరిశీలకులు అంటున్నారు.
మన్మోహన్ ప్రధానమంత్రిగా ఉన్న కాలంలో అనేక మైలురాయి సంస్కరణలు దేశంలో జరిగాయి. ఆయన ప్రభుత్వం పౌరులకు ఆహారం, విద్య, ఉపాధి, సమాచార హక్కులకు హామీ ఇచ్చే చట్టాన్ని ఆమోదించింది. ఆయన నాయకత్వం ప్రపంచ ఆర్థిక వ్యవస్థలో భారతదేశం ప్రముఖ పాత్ర పోషించే పాత్రను పటిష్టం చేసింది. దేశం వేగవంతమైన వృద్ధి దశను సాధించడంలో సహాయపడే సంస్కరణలు ఆయనను ప్రోత్సహించాయి.
ఆర్థిక విధాన రూపకల్పనలో ఆయన చేసిన కృషికి గుర్తింపుగా 1987లో భారతదేశంలో రెండవ అత్యున్నత పౌర పురస్కారం అయిన పద్మవిభూషణ్‌తో సింగ్ సత్కరించబడ్డారు.
2G స్పెక్ట్రమ్ కేటాయింపు కుంభకోణం, కామన్వెల్త్ గేమ్స్ వివాదం వంటి అవినీతి కుంభకోణాలపై విమర్శలు ఎదుర్కొంటున్నప్పటికీ, కొంతమంది రాజకీయ వ్యాఖ్యాతల అభిప్రాయం ప్రకారం, మన్మోహన్ పదవీకాలం భారత రాజకీయ చరిత్రలో ఒక నిర్ణయాత్మక కాలంగా మిగిలిపోయింది.
